كارىز سۋلارى جينالاتىن الماتى وبلىسىنداعى سوربۇلاق كولىنىڭ ماسەلەسىن شەشپەسە، ارتى الاپات اپاتقا اكەلۋى مۇمكىن. ماسەلەنى بۇگىن ماجىلىستە دەپۋتات دانيار قاسقاراۋوۆ كوتەردى، - دەپ حابارلايدى bairaqmedia.kz
ول دەپۋتاتتىق ساۋالىندا، قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ بيىلعى جولداۋىندا سۋ ماسەلەسىنە توقتالعانىن اتاپ ءوتىپ، ەلىمىزدەگى ايدىن-كولدەردىڭ احۋالىنا نازار اۋداراتىن ۋاقىت جەتتى دەيدى.
اسىرەسە، جىلدار بويى ايتىلىپ جاۋىر بولسا دا، ءالى كۇنگە شەشىمىن تاپپاعان سوربۇلاق ماسەلەسى وزەكتى بولىپ وتىر.
كارىز سۋلارى جينالاتىن بۇل كول الماتى وبلىسى، ىلە اۋدانىندا ورنالاسقان. الماتى قالاسىنىڭ قالدىقتارى توگىلەتىن شۇڭقىر 37 جىلدان بەرى جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ تىنىسىن تارىلتىپ، كەنەزەسىن كەپتىرىپ وتىر. حالىق شۋلاپ، ەكولوگتار قانشا دابىل قاقسا دا جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ بۇل ماسەلەنى شەشۋگە قۇلقى جوق. اسىرەسە جاز مەزگىلىندە سوربۇلاقتان شىققان جاعىمسىز ءيىس جان-جاققا تارالىپ، جاقىن ماڭداعى اۋىل-ايماقتى تۇگەل تۇنشىقتىرىپ جاتىر - دەدى دەپۋتات.
بۇعان قوسا، سوربۇلاق كولىندەگى سۋ قۇرامىندا زياندى حيميالىق زاتتار، اۋىر مەتالدار مەن ورگانيكالىق قالدىقتار بار. ايتۋىنشا، بۇعان بيىل شىلدە ايىندا جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ ناتيجەسى دالەل. قاسقاراۋوۆتىڭ ايتۋىنشا، سۋ قۇرامىندا 31 ءتۇرلى حيميالىق زاتتار مەن اۋىر مەتالدار بار ەكەن.
زەرتحانالىق تەكسەرىس كەزىندە كادمييدىڭ مولشەرى قالىپتى نورمادان ءتورت ەسە كوپ ەكەنى كورسەتىلگەن. بۇل دابىل قاعاتىن ءجايت. ويتكەنى كادميي كوزگە كورىنبەيتىن ۋ. ونىڭ بۋى وكپە، بۇيرەك، ىشكى قۇرلىس، جۇيكە جۇيەسى مەن سۇيەكتى زاقىمداپ، ونكولوگيالىق اۋرۋلار تۋدىرۋى مۇمكىن. بۇل رادياسيا ادام اعزاسىندا جىلدار بويى جينالادى. دەمەك سوربۇلاقتىڭ اينالاسىنداعى اۋىل تۇرعىندارىنىڭ دەنساۋلعىنا زيان كەلىپ جاتىر دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار، - دەپ الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى دانيار قاسقاراۋوۆ.
ايتا كەتەيىك، سوربۇلاق كولىنىڭ سىيىمدىلىعى شامامەن 1 ملرد تەكشە مەتر. الماتى اگلومەراسياسى وسكەن سايىن، كارىز سۋى دا كوبەيگەن. تيىسىنشە سوربۇلاق تا تولا باستادى. ءقازىر وندا 750 ملن تەكشە مەتر سۋ جينالعان. ياعني، سوربۇلاقتىڭ ارناسىنان اسىپ كەتۋ ءقاۋپى جوعارى.
تابانىنداعى توپىراق تۇراقسىز، سۋ استىنداعى شوگىندىلەر جىلجىپ جاتىر دەپ دابىل قاعۋدا ەكولوگتار. نوسەرلى جاۋىن-شاشىن، كوكتەمگى سۋ تاسقىنى نەمەسە قۋاتتى ءزىلزالا بولسا سوربۇلاق ارناسىنان اسىپ كەتۋى مۇمكىن. بەتىن اۋلاق قىلسىن، مۇنداي جاعداي بولسا اقشي، كۇرتى اۋىلدارىن تاسقىن شايىپ كەتۋ ءقاۋپى بار. ءتىپتى لاس سۋ ىلە، بالقاش، قاپشاعاي كولىن لاستاپ، ۇلكەن ەكولوگيالىق اپاتقا سوقتىرادى. 1988 جىلى ءدال وسى كارىز سۋلارى جينالاتىن جامانقۇم بوگەتى بۇزىلىپ، 13 ادامنىڭ قازا تاپقانىن ءبارىڭىز بىلەتىن شىعارسىزدار؟ وسى اپاتتان كەيىن الماتىنىڭ قالدىق سۋلارى سوربۇلاق شۇڭقىرىنا قۇيىلا باستادى، - دەلىنگەن دەپۋتاتتىق ساۋالدا.
سوندىقتان سورىمىزعا اينالعان سوربۇلاقتىڭ ماسەلەسىن ۇكىمەتتىك دەڭگەيدە قولعا الۋ كەرەك دەيدى حالىق قالاۋلىسى.
ول ءۇشىن سوربۇلاقتىڭ سۋىن، قۇرامىن، دەڭگەيىن، قاۋىپتىلىگىن تەكسەرەتىن مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرۋ قاجەت. ونىڭ قۇرامىنا ەكولوگتاردى، وسى سالانىڭ ماماندارىن، ساراپشىلاردى جانە تاۋەلسىز زەرتحانا وكىلدەرىن قوسۋ كەرەك. سەبەبى سۋ قۇرامىن جانە ونداعى ءقاۋىپتى حيميالىق ەلەمەنتتەردىڭ موشەرىن انىقتاۋمەن «الماتى سۋ» مەكەمەسىنىڭ وزدەرى اينالىسىپ ءجۇر. بۇل كول وسى مەكەمەنىڭ بالانسىندا بولعاندىقتان ولار وبەكتيۆتى قورىتىندى شىعارمايدى. قازاقشا ايتقاندا ءوز قولدارىن وزدەرى شاپپاسى انىق، - دەدى ول.
بۇعان قوسا، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن قاراجات ءبولىپ، كارىز سۋلارىن تازارتاتىن زاماناۋي ستانسيالار سالۋ كەرەك. لاس قالدىقتاردى سۇزگىدەن وتكىزىپ بارىپ سوربۇلاققا قۇيۋ قاجەت. سوندا قولقانى قاباتىن ساسىق ءيىس جوعالىپ، تۇرعىنداردىڭ تىنىسى اشىلادى دەيدى قاسقاراۋوۆ.
سوربۇلاقتىڭ سۋىنا ءسىڭىپ كەتكەن قىرۋار قاراجاتتىڭ ماقساتتى جۇمسالۋىن تەكسەرىپ، مەملەكەتتىك اۋديت جۇرگىزۋ كەرەك. ويتكەنى سوربۇلاقتى تازارتامىز دەپ تالاي جوبا باستالعان. ءبىراق ءبارى اياقسىز قالدى. بولىنگەن قارجى كولەمى مەن قالاي يگەرىلگەنى تۋرالى مۇلدە اقپارات جوق. اقشانىڭ سايدا سانى، قۇمدا ءىزى جوق. سوربۇلاقتىڭ سۋىن ورتايتىپ، ءتيىمدى پايدالاۋ ءۇشىن سۋ شارۋاشىلىعى جانە يررەگاسيا مينيسترلىگىمەن بىرەسىپ جوبا دايىنداۋ كەرەك. قاجەت بولسا كانال سالىپ، سۋدى اۋىلشارۋاشىلىق ماقساتقا پايدالانۋعا بولادى. وسى ارقىلى الماتى وبىسىنداعى سۋارمالى جەردىڭ كولەمىن ارتتىرىپ، شارۋالارعا قولايلى جاعداي جاسايمىز، - دەگەن ۇسىنىس ايتتى.
ءماجىلىس دەپۋتات بۇل تەك ىلە اۋدانى ەمەس، بۇكىل جەتىسۋ ءوڭىرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى ماسەلە ەكەنىن اتاپ ءوتتى. سوندىقتان سوربۇلاق پروبلەماسىن ۇكىمەتتىڭ ەرەكشە باقىلاۋىنا الۋ قاجەت دەپ سانايدى.
