«تاقيالى پەرىشتە» فيلمىندەگى تايلاق پروتوتيپىنە نەگىز بولعان ساككو قاراتايەۆ قايتىس بولدى، دەپ حابارلايدى Bairaqmedia.kz.
بۇل تۋرالى جۋرناليست دارحان ومىربەك حابارلادى. ءجۋرناليستىڭ جازۋىنشا، ساككو قاراتايەۆ ويناعان «تاقيالى پەرىشتە» ءفيلمى شىنايى وقيعاعا نەگىزدەلگەن.
ناعىز "تاقيالى پەرىشتە" دۇنيەدەن وزدى
"تاقيا پەرىشتە" ءفيلمىنىڭ جەلىسى ومىردە بولعان وقيعا ەكەنىن بىلەسىز بە؟
تەك كەيىپكەرلەرىنىڭ اتى تانا ەمەس ايناگۇل، تايلاق ەمەس ساككو.
ساككوۆ - جەتى بالانىڭ كەنجەسى. ەكى اعاسى، ءتورت اپكەسى بولعان. ەكى ۇلى ۇياعا، ءتورت قىزىن قياعا قوندىرعان اناسى جۋاس كەنجەسى ۇيلەنبەي قالا ما دەپ ۋايىمداپ، ىسكە كىرىسكەن.
مۇنىڭ ءبارى قالاي كينوعا اينالدى دەيسىز بە؟ ايناگۇل اپانىڭ ءبىر قىزى رەجيسسەر كاۋكەن كەنجەتايەۆقا تۇرمىسقا شىققان. ال ول ەنەسى مەن قايىن ءىنىسىنىڭ حيكاياسىن اعاسى شاكەن ايمانوۆقا اڭگىمەلەپ بەرگەن.
ساككونىڭ قىزى ءاليا بالاپانوۆا – مەنىڭ ۇستازىم. ول 2014 جىلى وسى وقيعانىڭ قالاي فيلمگە اينالعانى جايلى وسى جەردە جازعان ەدى. سونى ءبولىسىپ قويايىن:
«ۆ فيەۆرالە ەتوگو گودا ۆ رەسپۋبليكە پرازدنۋەتسيا 100-لەتيە شاكەنا ايمانوۆا. يا حوچۋ راسسكازات و پريچاستنوستي موەي سەمي ك تالانتۋ ۆەليكوگو رەجيسسەرا. ا توچنەە - و پرەديسلوۆيي ك فيلمۋ «انگەل ۆ تيۋبەتەيكە». موي پاپا – سەدموي رەبەنوك – كەنجە روديلسيا ۆ 1937 گودۋ، ا ەگو وتسا كاك ۆراگا نارودا رەپرەسسيروۆالي، كوگدا پاپە ەششە نە بىلو ي سوروكا دنەي. مويا اپاشكا ليۋبيلا ي وبەرەگالا ەگو بولشە ۆسەح دەتەي. دالەە حوچۋ پريۆەستي وترىۆوك يز ۆوسپومينانيي رودنوگو براتا شاكەن-اگا - كاۋكەنا كەنجەتايەۆا «اسىلدار مەن ارداقتار»:
«ءبىر كۇنى شاكەن جولداستارىمەن ءبىزدىڭ ۋيگە كەلىپ، ەت جەپ، ءشاي ءىشىپ، ماسايراپ وتىرىپ، نەشە ءتۇرلى قىزىق اڭگىمەلەر دە ايتىلىپ، جايدارى وتىردى.
سوزدەن ءسوز شىعىپ، مەن ءوزىمنىڭ ەنەم ايناگۇلدىڭ ءبىر اڭگىمەسىن ايتتىم.
ەنەمىز ، جولداسى ەرتە دۇنيە سالىپ، جەتى بالامەن جەسىر قالعان. تەك ءوزىنىڭ ەتىنىڭ تىرلىگىنىڭ ارقاسىندا ءبارىن وقىتىپ ادام قىلىپ ەل قاتارىنا قوسقان. ۇلى ۇياعا، قىزى قياعا قونعان ادام. جەتى بالانىڭ ءتورت قىزى تۇرمىسقا شىعىپ، ەكى ۇلى ۇيلەنگەن.
ءبىراق ايناكەڭ ءسۇت كەنجەم دەپ كىشى ۇلى ساككونىڭ قولىندا قالادى. كەيىنگى ەكى ۇلىن اكەسى بەيسەك ۆانسەتتي، ساككو دە ات بەرگەن ەكەن. (ۆ چەست امەريكانسكيح ريەۆوليۋسيونەروۆ يتاليانسكوگو پرويسحوجدەنيا - ي ەتو ۆ 1935-37 گودى! – اۆت.)
ساككو باسقا بالالارىنا قاراعاندا بوستاۋ، تىم جۋاس، ەشكىمنىڭ بەتىنە قاراپ سويلەۋ المايتىن بالا. ونى شەشەسى، "كوزىمنىڭ تىرىسىندە ۇيلەندىرەم" دەسە، ساككو ەشبىر قىزعا ءسوز ايتۋ تۇگىلى ماڭايىنا جۋىمايدى. "سەن مىنا قالپىڭدا، ەرتەڭ مەن ءولىپ قالسام، نە بولماقسىڭ؟ ۇيلەنسەڭشى، سوننى كورىپ كەتسەم ارمانىم جوق" دەپ ەنەمىز زار قاعادى.
ءبىراق ساككودا ۋيلەنۋدەن حابار جوق. ونى بىلگەن اينەكەڭ، شاپانىن كيىپ، بەلىن بايلاپ قولىنا تاياعىن الىپ ساككونى جەتەكتەپ جولعا، بولاشاق كەلىن ىزدەۋگە شىعادى. اينەكەڭ ويى "ترامۆايعا، نە تروللەۋبۋسقا ءمىنىپ، قالانى اينالا بەرسە نەگە ءتاۋىر قىز كەزدەسپەس دەيسىڭ…"
ول كىسى ترامۆايدا ءجاي قاراپ وتىرماي، وزىنە ۇناعان قىز كورىنسە ونى جانىنا شاقىرىپ الىپ: - قاراعىم قايدا وقيسىڭ، باسىڭ بوس پا، قاي جەردىكىسىڭ دەپ سۇراقتى بەرە باستايدى. اينەكەڭ ويى: "ول قىزدىڭ كوركەمدىك جاعى جامان بولماۋ كەرەك، اقىلدى، ۇلكەندەردى سىيلايتىن بولۋ كەرەك، ءوزى جانە اقمولا وبلىسىنان بولسا ءتىپتى جاقسى. مىنە، وسى سىن كوزدەن وتكەن ساككوعا ايەل بولا الادى. كەيدە ترامۆايدا، يا تروللەيبۋستا مىناداي ديالوگتار بولىپ جاتادى:
- قاراعىم قايدا وقيسىڭ؟
- پالەندەي ينستيتۋتا، اپا!
- وتە جاقسى! اتىڭ كىم؟ ءوزىڭ قاي جەردىكىسىڭ؟
- ورال وبلىسىنان ەدىم.
- ءا، اينالايىن، وندا بارا بەر، وقۋىڭنان قالما.
ال، ەگەر سەلينوگرادتان بولسا، وندا ايناكەڭ ۇيگە شايعا شاقىرادى!
- قاراعىم، ءبىزدىڭ ءۇي پالەن جەردە. ادرەسى مىناۋ… ءاي ساككو بەرى كەل، بەرى، نەعىپ تۇرسىن ول جەردە مەلشيىپ. مىنا بالاعا ءۇيدىڭ ادرەسىن ايت. ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ كوشەسى نە ەدى؟ نومەرى قانداي ەدى؟ ءاي، كوك شەشەك، كەل دەيمىن بەرى! اينالايىن، مىناۋ مەنىڭ بالام، باسى بوس. جۇمىسى جاقسى… كەل، بالام، ۇيگە كەل!
مىنە، اڭگىمەنىڭ توركىنى وسى. كەيدە قىزدار اڭ –تاڭ قالىپ ۇندەمەي كەتىپ قالىسادى، ال كەيدە جارايدى اپا ، بارامىز" ، - دەيدى.
سونىمەن ساككوعا كەرەكتى قىز تابىلماي ايناكەڭ كوپ اۋرە بولادى. كۇنىنە قالانى بىرنەشە اينالىپ، ترامۆايدان دا، تروللەيبۋستاعى قىزداردان دا ابدەن كۇدەر ءۇزىپ، ساككونى ۇرىسا – ۇرىسا ۇيگە كەلىپ جاتىپ قالادى.
سويتسە، قۇداي ءوزى "بەرەيىن" - دەسە وپ – وڭاي ەمەس پە! كوكتەن ىزدەگەنى جەردەن بەرىپ، تاپ ءۇيدىڭ ىرگەسىندە مەديسينا ۋچيليششەسىنىڭ قىزدارىنىڭ جاتاقحاناسى بار ەكەنى ايناكەڭنىڭ ويىنا سارت ەتە قالادى.
سودان ايناكەڭ سانىن ءبىراق سوعادى. "نەعىپ قارا باسىپ بۇرىن بۇل ەسكە تۇسپەگەن… ءا!"
سونىمەن ەنەمىز جوسپار قۇرادى. الدىمەن جاتاققانانىڭ ەسىك الدىنداعى كۇزەتشىمەن تانىسۋ كەرەك. ونىمەن تانىسىپ، ايناكەڭنىڭ "كۇرەڭ توبەل" شايىن ءبىر ىشسە، ول دوستىعىن اياماس…
ايتتى بولدى، ايناكەڭ وسىنى جاسايدى. و دا ءبىر ءوزى سەكىلدى شايعا قۇمار ورىس ايەلى ەكەن، ايناكەڭ ءوزىنىڭ بىلگەن ورىسشاسىمەن لەپ-لەزدە تانىسىپ دوس بولىپ قالادى. ول كۇزەتشىگە دە جامان بولعان جوق، ەرتەدەن كەششكە دەيىن ەنەمىز جانىندا وتىرىپ اڭگىمەگە جاريالايدى.
- زناەش، سەم دەتەي ەست، ۆسە سەميا… تولكو ۆوت كەنجە نە جەنات، پوينال؟
- پوينال، پوينال!
- (انا كىسى كۇلكىگە جورىپ) پوينال، پوينال.
- پوينال بولسا…
- ۆوت كوروشي ديەۆشكا نادو، پوينال؟ سەلينوگراد ديەۆشكا نادو، پوينال؟
- ا نۋجنا ديەۆۋشكا يز سەلينوگرادا؟
- پراۆلنو. سەلينوگراد نادو، سەلينوگراد. كاراشي ديەۆشكا نادو، ۋۆاجايت كوتوري نادو، پوينال؟
- پونياتنو، پونياتنو، چتوبى ونا بىلا يز سەلينوگرادا، حوروشايا ي ۆاس ۋۆاجالا.
- ۆوت مولودەس، پوينال. ەست تاكوي ديەۆشكا؟
- كونەچنو ەست. يح منوگو تۋت.
- منە پوكازات نادو، زناكوميت نادو!
- حوروشو. ۆوت وني. ديەۆۋشكي پودويديتە سيۋدا. ونا حوچەت س ۆامي پوزناكوميتسيا.
- ءاي قاراقتارىم، جاقسىسىڭدار ما؟ قاي جەردىكىسىڭ؟ باسىڭ بوس پا؟ وقۋىڭدى قاشان بىتىرەسىڭ؟ تاعى باسقا سۇراقتار كوبەيە باستايدى. قاراقتارىم، مىنا تۇرعان ءبىزدىڭ ءۇي، كەلىپ شاي –پاي ءىشىپ كەتپەيسىڭدەر مە؟! وقۋشى بولعان سوڭ قارىڭدارىن ءقايبىر تويىپ ءجۇر دەيسىڭ. كەلىڭدەر، جاراي ما؟ كەلەسىڭدەر عوي؟...
قىزدارعا دا سول كەرەك قوي.
- وي، اپا كەلەمىز، كەلەمىز، ەرتەڭنەن باستاپ.
- جارايدى اينالايىندار كۇتەم. جانە ۇيدە بالا بار، سونىمەن تانىساسىڭدار.
سونىمەن قىزدار كۇندە كەلىپ ايناكەڭنىڭ جىلى جۇمساعىن جەپ، تالاي اڭگىمەسىن ەستىپ، كۇلىپ –ويناپ تاراسىپ ءجۇرىپتى. ال ساككو قىزدارعا جۋي الماي ايناكەڭنىڭ جۇيكەسىنە تيەدى. "مىناۋ شەشەك مىنا قالپىندا قاتىنسىز وتەدى، ەندى بۇعان نە ىستەۋ كەرەك؟ " – دەپ ايناكەڭ قاتتى نالىپ جۇرەدى. تانىستارىنا، اعايىندارعا تۇگەل حابارلاعان. ولاردان "قىز تاپتىق" – دەگەن ەشبىر حابار جوق.
نە كەرەك اياعىندا ايناكەڭ اۋىرىپ باسىنىڭ ساقيناسى ۇستاپ، توسەك تارتىپ جاتىپ قالادى.
ءبىر كۇنى كوزى ۇيقىعا كەتىپ بارا جاتىر ەكەن. ساككونىڭ داۋسى قاتتى شىعا ۇيگە كىرىپ كەلدى.
- ماما نەعىپ جاتسىز، تۇرساڭىزشى! مىنا كەلىنىڭدى قارسى المايسىڭ با؟ – دەگەن.
ايناكەڭ ويىن ەكەن دەپ، ۇيقىلى – وياۋ:
- ءاي، كوك شەشەك نەمە، كەت ءارى ۇيقىمدى بۇزباي. ساعان قاتىن ءتيۋشى مە ەدى!
- ويباي –اۋ، تۇرساڭشى، كورمەيسىز بە، تۇر عوي مىنە، اي مەن كۇندەي بوپ!
ايناكەڭ ءبىر ءبىر كوزىن اشىپ قاراسا الدىندا ءبىر قىز تۇر.
- اپىر – اۋ، قاراعىم – اۋ! سەن قاي ەلدىكىسىڭ؟ قايدا وقيسىڭ؟
كەلىن ايناكەڭ ىزدەگەندەي ءدال ويىنان شىعادى. قاتتى قۋانىپ اعايىنداردى شاقىرىپ، دەرەۋ توي دا جاسالىنادى.
شاكەن بۇل اڭگىمەنى ەستىگەندە قاتتى كۇلىپ، ايناكەڭنىڭ قيمىلىنا ريزا بولدى. كوپ ۇزاماي شاكەننىڭ "تاقيالى پەرىشتە" اتتى ءفيلمى تۇسىرىلە باستادى».
ۆوت تاك موي پاپا ي اپاشكا ستالي پروتوتيپامي گلاۆنىح گەرويەۆ ۆسەمي ليۋبيموگو فيلما. اپاشكا ۆوپلوتيلا سۆويۋ مەچتۋ ۆ جيزن، ەە نە ستالو ۆ ۆوزراستە 94 لەت، كوگدا منە بىلو 17 لەت. يا بىلا ەە ساموي ليۋبيموي ۆنۋچكوي وت ساموگو ليۋبيموگو سىنا – پەرىشتە».
قاراتايەۆ ساككو بەيسەك ۇلى 1 اقپان كۇنى 88 جاسىندا اقتىق ساپارعا اتتاندى. اللا الدىنان جارىلقاسىن!
